Een voetafdruk in de bodem klinkt begrijpelijker dan die van CO2 'in de lucht', maar een bodem-voetafdruk, wat is dat?
Antwoord: de erosie die door een activiteit veroorzaakt wordt.

Een recente studie van de Universiteit van Padua werpt nu licht op erosie in de wijnbouw. Daarin wordt gesteld dat de wijnbouw de meest eroderende vorm van landbouw in Europa is. In zoverre is dat niet verbazingwekkend dat goede wijn een voorkeur heeft voor (vaak steile) hellingen, een situatie waarbij de bodemtoplaag eerder de neiging heeft ervandoor te gaan. Maar de bevindingen van genoemde studie, al gaat het om 'schattingen van potentiële erosie', klinken toch wel zorgwekkend.
Je zou zeggen dat het beplanten met diep wortelende wijnstokken juist erosie tegengaat, maar nee. Die wijnstokken vervangen bestaande vegetatie die erosie doorgaans al beter voorkwam. Het probleem zit hem daarbij vooral in de 'gangen' tussen de rijen druivenstokken.



Enige tijd geleden werd ik door een wijnproducent rondgeleid in zijn wijngaarden in Piemonte. Zelf werkt hij biologisch-dynamisch. Zijn buren niet, integendeel. Het verschil was treffend. De bodem bij de buren was zo dood als een pier, al zagen hun wijngaarden er keurig uit. Tussen de rijen was in de kaal geploegde grond niet één grassprietje te bekennen. Alles doodgespoten met herbiciden. De natuurlijke humuslaag compleet verdwenen. In feite bleven de zo netjes uitziende wijnstokken alleen nog productief door kunstmatige, externe 'injecties'.
De wijngaarden van 'mijn' wijnproducent zagen er een stuk wilder uit. Alle grond tussen de wijnstokken was begroeid. Het stikte er van leven, waardoor er een natuurlijk evenwicht kon ontstaan. Bovendien betekent die totale bedekking minder erosie. Volgens de onderhavige studie driemaal minder.



De studie focust zich op één specifieke zone, het gebied van Prosecco DOCG in Noordoost-Italië.
Prosecco, wie kent het niet? Op deze site is er al meerdere keren aandacht aan besteed.
Zo is de vraag ter sprake gekomen wanneer de populariteit van prosecco gaat eroderen en ook het fraaie landschap is al aan de orde geweest. Het is kandidaat voor een erkenning als Werelderfgoed van Unesco.
Maar Prosecco heeft een probleem: succes. Iedereen wil mee op de voortdenderende Prosecco-welvaartstrein. En zo wordt steeds meer landschap omgeturnd tot wijngaard. Erosie inclusief.
De studie van de Universiteit van Padua komt met een verbluffende rekeneenheid: de bodem-voetafdruk uitgedrukt in het aantal kilo's grond dat per fles wijn verloren gaat. In het geval van Prosecco DOCG zowaar 3,3 kilo bij de nog steeds meest gangbare vorm van wijnbouw, zonder complete bodembegroeiing. Hierbij zou het gaan om een erosie ter grootte van 31x de bovengrens van wat in Europa als aanvaardbaar geldt. Mét complete bedekking zou de afdruk 1,1 kg per fles bedragen.

Prosecco DOCG-panorama

Zelfs al zou het in de praktijk (veel) minder zijn, dan nog komt al dat zand de afdronk niet ten goede. Het kan trouwens nog erger. Zo zou, gesteld dat er het maximaal toegestane aantal liters wijn wordt geproduceerd, de bodem-voetafdruk in het Chianti Classico-gebied uitkomen op 6,4 kg per fles.

Hoe hierop te reageren? Je kan stellen 'Waar gehakt wordt vallen spaanders' en we feesten gewoon door zolang het nog kan. Anders dan bij CO2 valt daar iets voor te zeggen. Zijn we gelukkiger door naar onproductieve vegetatie te kijken dan naar prachtige wijnranken, die ook nog eens zorgen voor geluk in onze glazen?
Maar het minste wat je moet zeggen is: 'Onderzoekers bedankt!' En het minste wat je moet doen is het stoppen met het steriel houden van al die kale stroken grond.
Verbijsterend is dan ook hoe dit onderzoek wordt opgediend in de Italiaanse krant La Repubblica:

Prosecco, ecco la ricerca che piace agli inglesi:

oftewel

...hier is het onderzoek dat de Engelsen bevalt:

Reden voor deze uit de lucht gegrepen bewering is een uitspraak van de president van de regio waarin Prosecco DOCG wordt gemaakt. Deze Luca Zaia, van de inmiddels ook buiten Italië bekende xenofobische partij Lega. wordt geciteerd met 'In Groot-Brittannië zijn ze jaloers'. Dit als reactie op berichten over het Paduaanse onderzoek in de Britse pers. Er wordt geïnsinueerd dat die berichten zijn ingegeven door afgunst, omdat de grote populariteit van prosecco in Britse pubs ten koste zou gaan van Brits bier.
In werkelijkheid loopt de consumptie van 'gewoon' bier in heel Europa terug, vooral in het voordeel van speciaalbier en lijkt het mij onwaarschijnlijk dat Britse bierdrinkers hun pints inruilen voor glaasjes bubbelwijn. Bovendien schat ik de consumptie van Prosecco DOCG in Britse pubs op minder dan 5% van het totaal. Vrijwel alle prosecco die daar gedronken wordt is Prosecco DOC. Dat is maar één lettertje minder en tegelijk een wereld van verschil. Het is zowel minder goed als goedkoper. Dat laatste is in de pub heel belangrijk, het eerste niet. Het feit dat Prosecco DOCG duurder is komt vooral omdat het een product is uit de (bewerkelijke) heuvels. Prosecco DOC komt grotendeels van landbouwgrond met het hoogteprofiel van een Hollandse polder, waar dit onderzoek niet over ging.

Zeker is: 'What goes up must come down'. Niets aan te doen. Maar een beetje vertragen, als het kan, is nooit weg.

*

Het onderzoek van de Universiteit van Padua:

Estimation of potential soil erosion in the Prosecco DOCG area (NE Italy), toward a soil footprint of bottled sparkling wine production in different land-management scenarios.


Eerder op deze site:

Prosecco simpel? Vergeet het maar.

TERZIJDE
Volgens de studie zou door erosie als gevolg van conventionele landbouw 30% van het wereldlandbouwareaal onproductief worden.

Alleen al in de periode 2013-2016 is in het Prosecco DOCG-gebied meer dan duizend hectare heuvelterrein omgezet in wijngaarden.

Vooral door de bodemsamenstelling en klimatologische factoren is de wijngaard-erosie in Europa het grootst in het Middellandse Zee-gebied.

Tags: wijnbouw,erosie