Het is iets waar veel Chinezen niets meer van af (willen) weten, zo lijkt het.
Bij ons was het echter aanleiding voor het vertonen van een nieuwe documentaire op de Nederlandse televisie.
Daarin kwamen drie punten naar voren die, althans voor mij, nieuw waren:

1) Een leider van de studentenbeweging van het eerste uur had wel degelijk opgeroepen de demonstratie op het plein eind mei te beëindigen. Wellicht was het dan niet het drama geworden dat volgde.

2) Tegen de tijd dat besloten werd tegen iedere prijs aan de demonstratie een eind te maken, waren veel van de oorspronkelijke demonstranten (uit Beijing zelf) vervangen door studenten 'uit het land'.
Die waren 'vers' en daardoor minder bereid het veld te ruimen terwijl ze er pas net waren.

3) In de documentaire wordt beweerd dat de meeste doden niet vielen op het plein zelf, maar op de toegangswegen, waar 'gewone' mensen probeerden het leger te verhinderen het plein te bereiken.

*

Een kennis die de documentaire zag bleek verbijsterd door het contrast tussen de sfeer van diep engagement van 'het volk', dat spreekt uit de beelden van destijds, en het schijnbaar hersendode Chinese 'selfievolk' dat tegenwoordig de Europese hoofdsteden bezoekt.
Daarbij moet bedacht worden dat de Chinese toeristen die bij ons komen eerst zijn gescreend. En, ja, veel Chinezen zijn meer geïnteresseerd in geld verdienen dan in democratie.
Overigens is de geletterde (nadenkende) bovenlaag van de Chinese maatschappij altijd al relatief klein geweest. Mogelijk is die groep nu eerder groter, al merk je er weinig van. In elk geval is het gestelde hierboven onder 3) even indrukwekkend als ontroerend. Het feit dat de studenten gesteund bleken door het gewone volk betekende voor de haviken in de partijleiding echter Alarmfase Drie.

Beijing, 1981

Dilemma: neem Libië, Irak, Syrië, Egypte. Na al dan niet geslaagde pogingen de onderdrukkende regimes van die landen te elimineren, zijn ze er stuk voor stuk slechter aan toe dan voorheen.
Onlangs overleed de eerste democratisch gekozen president van Egypte in gevangenschap. Meer of minder stiekem zijn de westerse landen 'blij' met zijn niet-democratisch gekozen opvolger, een nieuwe onderdrukker. In feite meten we dus met twee maten. Maar hoe erg is dat? Geluk moet je meten 'per saldo'.
Ik vroeg het vluchtelingen uit Syrië en Irak: 'Wat is erger, het monster dat jullie onderdrukte of het monster van de chaos?' Ze keken me ongelovig aan, dat ik zo'n vraag zou kunnen stellen. Zeker, het monster was of is nog steeds monsterlijk, maar eerder kwam het gevaar tenminste van 'slechts' één kant. En stond alles, waaronder hun huis, nog overeind.
Stel je voor wat chaos in China zou betekenen. De Chinese leiders kennen hun geschiedenis. Neem de Taiping-opstand, die vele tientallen miljoenen mensen het leven kostte.
De steeds onontkoombaarder wordende controle van de Chinese overheid over de eigen burgers beneemt je zelfs op afstand de adem, maar zou juist het afwerpen van dat juk niet een ramp worden?
Je droomt: 'Ze werden vrij en leefden nog lang en gelukkig', maar je vreest wat het in het echt worden zou.
Een Chinese 'Doos van Pandora'?
De kans daarop lijkt voorlopig klein. Maar wat als de vlucht naar voren – steeds toenemende welvaart – tot stilstand komt?

Tiananmen, The People versus the Party

N.B.
Duur: bijna twee uur
Curieus: ook wij hebben een soort censuur. Gezien een leeftijdsbeperking kan het online alleen bekeken worden tussen tien uur 's avonds en zes uur 's ochtends...

TERZIJDE
Deze chronologie bleek me ontschoten: de man die zich onverschrokken voor een rij tanks opstelde, kwam met zijn wereldberoemde actie op de dag nà het bloedbad.

Onlangs werd de onvolprezen tv-serie 'Dwars door China' herhaald.
Daarin kwamen onder meer in het nieuwe streven de natie te leren voetballen twee pregnante kenmerken van China tot uitdrukking: de verwende huiskeizertjes die ontstaan zijn door de één-kind-politiek willen allemaal de bal hebben en de traditionele nadruk op 'doen wat er gezegd wordt' ten nadele van zelfstandig denken zit creatief spel in de weg.

De Taiping-rebellie voltrok zich halverwege de negentiende eeuw, geleid door iemand die dacht dat hij een broer van Jezus Christus was.
Schattingen van het aantal doden lopen uiteen van tenminste twintig miljoen tot honderd miljoen.
Ironie die bekend voorkomt: Taiping = Grote Vrede.