Groen? Niet 'belle', wel Li-: (Poging tot) de Friese 'Groene glazenmaker'

– Laatst had ik in Amsterdam een werkman over de vloer. Uit de buurt van Heerenveen. Hij werkt standaard in de Randstad en blijkt daarin maar één van velen te zijn.

– We stappen uit in Feanwâlden, Fries voor Veenwouden. Als naam een soort oranjekoek waar je als Hollandse buitenlander doorheen moet kijken. Met goede wil wil dat best lukken, maar zolang de frexit nog geen feit is was het wel zo gastvrij geweest als erbij nog ergens Veenwouden had gestaan.

– We zullen die Friezen eens wat laten zien! We trakteren er een op suikerbrood zonder boter. Hij bekent dat hij deze spartaans-Hollandse variant in heel zijn leven nooit eerder tussen de kaken had.

– De uitbaatster van een Chinees restaurant in een Fries plaatsje zegt dat ze het in de grote stad niet had kunnen redden. Op het nog plattere land zijn de mensen behoudender en willen qua eten vooral
1) Wat ze al kennen.
2) Veel.
Dat laatste is ook in de grotere plaatsen van belang, vertelt de Aziatische, maar daar zijn ze meer van het experimenteren. Gevolg, onder meer: Sushi - All you can eat. (Klinkt als een culinaire groepsverkrachting).

– Suikerbrood, oranjekoeken, veel eten. Toch zijn de Friezen die we zien eerder aan de slanke kant.

Frisian lifestyle

– In de wei staat een en al zwarte elegantie: een Fries paard. Al van verre heeft hij door dat dat vrouwtje op de fiets met lekkers aan komt zetten.
Toevallig heb ik net die morgen een belangwekkend vraagstuk besproken: waarom dragen heel wat paarden een jas?
Mijn vermoedens:
1) Het baasje (m/v) projecteert menselijke gevoelens op het paard, net als bij een hond, en kleedt 'm aan terwijl dat helemaal niet hoeft/zou moeten.
2) De viervoeter is oud of ziek en heeft een jas echt nodig.
De bazin van het Friese paard heeft echter een ander idee:
Veel mensen doen aan dressuur. En daarvoor moet ook het dier er netjes uitzien. Als ze zonder jas buiten staan blijven ze niet netjes. Voor dressuurprincipes dan.
Haar eigen 'naakte' paard heeft juist een prachtige, ruige wintervacht. Zó mooi is die statige reus, dat als-ie in je fietstas zou passen je 'm zo mee zou willen nemen. Maar dan krijg je er wel een probleem bij, zo leer ik. Zodra de winter voorbij is krijgt de Fries last van 'manen-eczeem', vertelt de Friezin. Het gevolg: giga-kriebel.
Op de vraag hoe die daaraan komt, pakt zijn bazin krachtig uit. Alleen het accent is daarbij Fries: 'We hebben de wereld naar de kloten geholpen, en nu hebben we dit'.

– We zitten aan tafel bij een Fries echtpaar. Onderling spreken ze Nederlands.
Ik bedenk een sprookje:

Na vele jaren huwelijk kwam er een stel uit de Randstad, dat vroeg: 'Waarom spreken jullie eigenlijk geen Fries met elkaar?' Toen pas bleek dat de een van de ander dacht dat die dat niet wou. Per abuis. Nu ze dat eindelijk wisten gingen ze nooit meer naar Veenwouden, maar altijd naar Feanwâlden. En leefden nog lang en gelukkig.

Maar het sprookje gaat niet door. Want zij wil inderdaad niet. Een zij uit de grote stad. Ik vermoed dat het daar in de betere kringen netjes werd gevonden, net zoals die haren bij de dressuur, om Nederlands te spreken. Zoals ooit in Holland en België het Frans bon ton was.
En eenmaal opgevoed met ABN komt het ABF niet meer van nature.

– Wel is het zo, begrijp ik, dat het in een echt Friese winkel niet op prijs wordt gesteld als Friese klanten in het Nederlands beginnen.

– Het lijkt erop dat de rivaliteit Friezen-Groningers alleen iets is waarvan Randstedelingen zoals ik nostalgisch hopen dat er (nog) iets van bestaat.

– Ik vraag een Fries waar de naam 'Friesland' vandaan komt. Hij weet het niet. 'Door de kou', opper ik.
Wikipedia komt met drie theorieën op de proppen:
1) Ene Friso.
2) De Romeinen zagen dat stukje land als de noordpool van hun rijk. Door de kou dus.
3) Vanwege de krulharen van de Friezen.

– De plaats Burgum (NL: Bergum) beschikt zowaar over een soort mini-Stopera: twee dingen geforceerd onder één dak. In hun geval een streekmuseum en een sterrenwacht.
Je denkt aan het beroemde planetarium in Franeker. Wat hebben de Friezen toch met sterren? Omdat ze zoveel hemel hebben?
De chef van dienst in het Burgumse 'Observeum' heeft het naar mijn idee typisch Friese haar: kaarsrecht. (Hoewel, de Friese god Epke?)
In het museum lees ik dat in een eerder tijdvak de zeespiegel zeventig meter steeg in drieduizend jaar tijd. Ik vraag de chef hoe hoog Burgum ligt. Hij denkt: 'Vier meter'. Boven NAP.
De chef start een film over het heelal. Al spoedig verdwijn je tussen de planeten en de sterren. We wisten het al, maar toch:

De aarde is een kleine planeet op zo'n 150 miljoen kilometer van de zon, een relatief kleine ster.
Ons zonnestelsel vormt samen met een paar honderd miljard andere sterren de Melkweg.
De Melkweg is slechts één van de vele galactische stelsels in het heelal, dat duizelingwekkend snel, en steeds sneller, aan het uitdijen is.

Dus hoe gaan we het ze vertellen, als we ergens in die eindige oneindigheid nog ergens leven aantreffen?
Zo, misschien:

'Op het planeetje aarde, héél ver weg, wonen 'mensen'. En sommigen daarvan voelen zich belangrijk.
Snapt u?'

Maar let op, in het planetarium van Burgum kan je iets bijzonders zien: de uitgang van het heelal. Als je goed kijkt zie je de contouren van de deur.

Zicht vanaf Burgum.

TERZIJDE
Zie inzake o.m. de blokkeerfriezen De Friese opstand

Manen- of staarteczeem blijkt te komen door allergie voor veel soorten bloedzuigende vliegen en muggen, zoals knutten. Met name Friese paarden zijn er gevoelig voor. In zoverre heeft de mens er invloed op dat bijvoorbeeld de aanleg van windsingels (begroeiing om de wind te breken) door muggen erg op prijs wordt gesteld.
Soms wordt het probleem te lijf gegaan met een zomerjas.

Hoe hoog/laag ligt een plaats in NL? Klik hier.

Tags: friesland