Terug

HET ‘NIEUWE’ RIJKS (1)



Notities

1100-1600

De Middeleeuwen mogen dan vaak gelden als 'primitief', maar dat valt bij nader inzien erg mee. Op z'n minst zijn ze Primitief & Prachtig. Qua kunst. Alleen al het snijwerk!

Zaal 0.1

Petrus in berouw zit er wat verwrongen en ongemakkelijk bij. Maar daar heeft hij alle reden toe, nu hij net een VIP verloochend heeft. Ook overtuigend: het decor waartegen hij in één moeite door heeft plaatsgenomen.
Interessant punt: de gegevens vermelden 'ontdaan van polychromie'. Waarschijnlijk maar beter ook. Sterker, je vreest dat je heel wat kunst, die er nu prachtig uitziet, vers in de verf (= zoals het bedoeld was) niet mooi had gevonden...
N.B. Dit werk is van de hand van de zogenaamde 'Meester van Hakendover'. Veel Middeleeuwse kunst is nu eenmaal anoniem. Maar ja, je zal toch zo meesterlijk zijn geweest en wat zegt Wikipedia? 'Hakendover is voornamelijk bekend vanwege de jaarlijkse paardenprocessie op paasmaandag'.

Iets van polychromie vind je nog wel terug op de Heilige Barbara. Om haar hals een collier met een eenhoorn. Ja, eenhoornologie, een onderwerp apart. Naar keuze werd dat fraaie dier gezien als kuisheidssymbool en als fallisch. Het kan verkeren.

Verscholen, om een hoekje, zowaar een aantal 'eenhoornhoorns'. (Hoewel het toch de oorspronkelijke leverancier moet zijn opgevallen dat een narwal weinig weg heeft van een paard).

'Maria met Jezus en vier heilige maagden' wordt voorgesteld als een 'Ode aan de kuisheid'. Met niet minder dan vijf maagden bij elkaar wil je dat best geloven, maar hoe zit het met het collier van Ursula? Daaraan hangt een symbool dat dan toch wel een curieuze ontwikkeling heeft doorgemaakt: een hart doorboord door een pijl. Wellicht ten teken dat ze stierf als maagd in een pijlenregen.
Aardige theorie: dat de legendarische 11.000 maagden die haar vergezelden het gevolg zouden zijn van een leesfout. XI M zou daarbij zijn gelezen als 'XI(11) x M(1000) = 11.000'. In plaats van 'XI(11) M(artelaren)'.

Trouwens, ook op dit schilderij komt het kindeke Jezus er niet best af. Wat dat betreft kan je het islamitisch verbod om de profeet af te beelden best begrijpen. Maar waarom ziet dat christenkindje er bijna altijd bespottelijk, belachelijk of monsterlijk uit? Zelfs van de hand van kunstenaars die gezien de rest van hun werk beter zouden moeten kunnen. Stiekem expres? Nee, toch?

Wie?!

0.3

Over de doornenkroon van Christus lijken kunstenaars door de eeuwen heen opvallend eensgezind. Zoiets. Maar het kan ook anders.

Nee! Kijk daar! Een Pietà zonder Maria. Het is er een met niemand minder dan God in hoogsteigen persoon. Zodat we eindelijk weten hoe-ie eruit ziet. Hoewel de kunstenaar dat, schijnt het, niet helemaal zelf heeft bedacht. (Beetje) afgekeken van Dürer.

0.4

Nooit geweten dat Alkmaar een Meester had. Nu wel. Zeven maal zelfs.

Panelen uit een orgelkast van de Grote Kerk in Naarden. Trouwens, een beetje lichaamshaar, oké, maar dit?

Die panelen vestigen wel de aandacht op een interessant fenomeen. Lokale kunstschatten binnen het eigen land, die terechtkomen in nationale musea. In hoeverre is dat het gevolg van een vorm van roof? Als variant van het verschijnsel op internationale schaal.
Misschien is het in dit geval helemaal in de haak, maar je zou je toch kunnen voorstellen dat ze deze plankjes in Naarden graag weer terug zouden willen hebben. (Maar misschien vinden ze het op deze manier wel zo rustig/veilig).

Alles heeft zijn prijs. Maliënkolder: 11 kilo.

Bij Jan sta je er toch maar mooi op. Zelfs al weet niemand meer wie je was.

Onderhoudende andere Jan.

0.6

Deze 'Barmhartige Samaritaan' had ook 'Het Er Wel Heel Onwaarschijnlijk Bij Liggende Slachtoffer' kunnen heten. En pas bij nader inzien: 'De Onbarmhartige Monnik'.

Weldoener nieuwe stijl

Oprecht leeft wie door Gunst of Haat of Eigenbaat geen oordeel geeft.



*

Speciale Collecties

0.7

Mooie glazen voldoende. Maar waarom bleven ze hardnekkig lang 'verkeerd'? Wijduitlopend. Terwijl, om iets goed te kunnen proeven, de kelk juist taps moet toelopen. Zie 'Ontkurk de wijn', p.9-12.
Misschien was het destijds juist wel het beste als je het níet goed proeven kon...

0.9

Speciaal, inderdaad, het 'Kachelpijpcollier' van Gijs Bakker.

0.12

Als ik niet toevallig wist dat componist Giacomo Puccini er een behagen in schepte om met een kolossaal geweer vele eenden met één schot van hun luchtwaardigheid te ontdoen – zie Cacciucco, het boek, p.348 e.v. – dan had ik niet willen geloven dat dit 'ganzenroer' een serieus wapen was. Bijna drie meter lang!
Een idee voor het actuele ganzenoverschot?

Ook de giga-tweehander is een echt 'aangaapobject'. Mijn hemel, wat een ding! Ruim twee meter zwaard.
Wat zou het wegen? En wat voor handen omklemden het? Tegen de tijd dat ik zelf zo'n joekel omhoog krijg, zou ik al tien keer doorboord zijn met iets subtielers. Zoals door dat rapier daar, van Michiel de Ruyter. Trouwens, het gevest daarvan (met ruiter) heeft ook een behoorlijke aangaapfactor. Alleen al qua maat bloedkoraal.

Wonderbaarlijk toch dat het dodelijke, wapens, vaak zo prachtig werd versierd. Zoals de ivoren vuursteenpistolen en de radslotbuksen van Cornelis Tromp. Curieus detail op die laatste: de jager die staat op de staart van zijn eigen hond.

Minder wonderbaarlijk, maar steeds dodelijker, de niet aflatende ontwikkeling wat wapens betreft. Zoals de 'kogeldruif', een trosje kogels, bestemd voor bewegende doelen. Een soort zware variant van 'hagel': als de ene je niet raakt, dan wellicht een andere.

© Joost Overhoff

HET ‘NIEUWE’ RIJKS (2)
HET ‘NIEUWE’ RIJKS (3)
HET ‘NIEUWE’ RIJKS (4)